Przeżuwanie u koni – o co w tym naprawdę chodzi?

Przeżuwanie u koni to jedno z najbardziej niezrozumiałych zachowań końskich. Jest odzwierciedleniem zmiany w autonomicznym układzie nerwowym, która powoduje ślinienie, to w konsekwencji prowadzi do lizania i przeżuwania. Może się zdarzyć podczas nagłej zmiany (różnego rodzaju), podczas zagrożenia lub po wzmożonym wysiłku.

Przeżuwanie u koni, czego jest oznaką?

Podczas wykonywania zwykłych czynności, niestresogennych układ przywspółczulny ma większą kontrolę. Jeśli pojawia się czynnik stresowy układ nerwowy „włącza system alarmowy/ostrzegawczy” poprzez układ współczulny. Ból, strach, niespodziewane sytuacje mogą uruchomić działanie tego układu. Kiedy źródło napięcia znika, układ nerwowy znów „przerzuca” się na działanie układu przywspółczulnego. U koni to „przełączanie” z jednego układu na drugi (po sytuacji stresowej w stan uspokojenia), można zaobserwować właśnie poprzez lizanie i żucie, a czasem przełykanie. To dlatego, że kiedy wyłączony zostaje system współczulny, ślina przestaje być produkowana i pysk szybko wysycha. Kiedy zwierzę bardziej się odpręży, ślina z powrotem zaczyna być produkowana, taki proces powoduje automatyczne przeżuwanie i oblizywanie. Jest to zatem oznaka zrelaksowania, szczególnie po stresowej sytuacji, odzwierciedlenie swojego rodzaju ulgi.  

Obserwowanie takiego zachowania oraz np. wzdychania, ziewania, rozciągania jest sposobem na monitorowanie tego, co dzieje się z układem nerwowym zwierząt. Ludzie w sytuacjach stresowych także doznają suchości w ustach, zimnego potu, westchnienie jest dla nas oznaką ulgi. Lekarzom pozwala to na rozpoznanie, co mogło włączyć układ współczulny. Może pomóc w stwierdzeniu, że koń odczuwa bolesność, której nie udało się wcześniej rozpoznać. Odnotowanie wzorca, podczas którego włącza się ta reakcja umożliwia rozpoznanie miejsca bólu.

Przeżuwanie podczas jazdy powstaje na skutek dokładnie takiej samej reakcji neurochemicznej. Podczas wykonywania ćwiczeń zwierzę może odczuwać zdezorientowanie lub ekscytację. Przerwa w takim ciśnieniu lub osiągnięcie zamierzonego celu powoduje wyłączenie systemu współczulnego (stresowego) i w konsekwencji otrzymujemy przeżuwanie lub oblizywanie.

Często można zaobserwować wśród źrebiąt, podczas interakcji z innymi końmi w stadzie włąśnie taką reakcję. Dorosłe konie „ustawiając” źrebię w stadzie narzucają na nie presję, powodują u nich sytuację stresową, jakby strasząc je. Młody koń zaczyna się wycofywać. W momencie, kiedy starszy koń odpuści źrebię odczuwa ulgę, pochyla głowę i zaczyna przeżuwać. Podstawową końską reakcją jest wycofanie się z sytuacji zagrożenia, dlatego kiedy ono zniknie obserwujemy żucie.

Zrozumienie tego mechanizmu może być bardzo pomocne podczas codziennej pracy w końmi, przede wszystkim umożliwia lepsze zrozumienie tych zwierząt i poznanie, co działa na nie stresująco.

MZ