Badanie EKG u koni jest bezbolesne, ale trzeba pamiętać, że każdy ruch zwierzęcia może zakłócić wynikCzy koniom wykonuje się badania EKG? Kiedy warto je wykonać? Jaką wiedzę możemy dzięki temu zdobyć i do czego może ona się nam przydać? Czy twój koń może potrzebować takiego badania?
Badanie EKG u koni – kiedy warto wykonać?
Występowanie chorób serca u koni kojarzone jest często tylko z końmi sportowymi, jednak należy pamiętać, że choroby układu krążenia mogą dotyczyć każdego konia, dlatego warto mieć podstawową wiedzę dotyczącą leczenia i diagnostyki.
Czym jest EKG?
Samą nazwę na pewno już słyszeliście – badanie elektrokardiograficzne jest jednym z podstawowych elementów badania kardiologicznego, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Jest to badanie bezpieczne, bezbolesne i co ważne – możliwe do wykonania w warunkach terenowych. Zdjęcie aparat EKG
aparat ekg z elektrodami do 12 odprowadzeń
Żeby zrozumieć działanie elektrokardiografu, musimy najpierw zrozumieć, jak pracuje serce. Aby wystąpił skurcz serca, potrzebne są impulsy wysyłane komórki nerwowe serca, które są następnie rozprzestrzeniane w całym sercu i możliwy jest skurcz. To właśnie te impulsy odczytujemy w badaniu EKG, zapisane w postaci wykresu.
Dzięki elektrodom podłączonym w odpowiedni sposób do kończyn i klatki piersiowej pacjenta (zdj. 1) uzyskujemy krzywe elektrokardiograficzne z różnych odprowadzeni, czyli linii przepływu impulsów pomiędzy poszczególnymi elektrodami. Elektrody w medycynie ludzkiej mają postać klamer zakładanych na ręce i nogi (najczęściej stosowane u niemowląt i dzieci) albo przyssawek czy naklejek przyklejanych na klatkę piersiową (stosowane u dorosłych). W medycynie weterynaryjnej najlepiej sprawdzają się „krokodylki” – są to niewielkie metalowe klamerki ze spłaszczonymi ząbkami. Właśnie takie elektrody najlepiej trzymają się skóry zwierząt bez konieczności golenia sierści. Zdjęcie elektrody krokodylki
Najbardziej popularny jest zapis badania w postaci wydruku na papierze milimetrowym (zdj. 2), ale ostatnio coraz więcej aparatów ma możliwość przesyłania wyników do komputera.
Przebieg badania EKG u koni
O ile zapis EKG i jego interpretacja są często bardzo skomplikowane, o tyle samo wykonanie badania przy odrobinie cierpliwości, przede wszystkim ze strony badanego zwierzęcia, jest raczej proste. EKG nie wymaga wcześniejszego przygotowania pacjenta. Wymagany jest jedynie spokój i ograniczenie ruchów zwierzęcia podczas badania, gdyż każdy ruch zakłóca zapis EKG. (zdj. 3)
Ogólnie u zwierząt EKG jest najczęściej wykonywane za pomocą 4 elektrod umieszczonych na skórze wszystkich kończyn (odprowadzenia kończynowe). Takie podłączenie elektrod jest proste i uniwersalne. Jednak w przypadku koni pełne badanie EKG powinno składać się z 12 odprowadzeń (odprowadzenia kończynowe, przedsercowe i base-apex). Podłączenie elektrod i interpretacja zapisu przez lekarza trwa wtedy nieco dłużej, ale otrzymany wynik jest pewniejszy. Zdarzają się przypadki, kiedy zaburzenia rytmu są subtelne i niewidoczne we wszystkich odprowadzeniach, dlatego im więcej odprowadzeń jest wykonanych, tym diagnoza jest dokładniejsza. Jeśli jednak koń jest bardzo niespokojny i płochliwy, lub sytuacja jest nagła i badanie musi być wykonane jak najszybciej (np. w przypadku omdlenia), podłączanie elektrod można ograniczyć do uzyskania odprowadzeń kończynowych lub tylko odprowadzenia base-apex. Jest to odprowadzenie bardzo wygodne do stosowania u koni, nawet leżących, gdyż elektrody przypinane są do szyi konia. Właśnie to odprowadzenie jest często używane do monitorowania koni podczas operacji w znieczuleniu ogólnym.
Zaburzenia rytmu serca
Prawidłowy odczyt EKG
Odczyt EKG pokazujący blok przedsionkowo komorowy II
Odczyt EKG pokazujący migotanie przedsionków
Wiele koni ma bezobjawowe zaburzenia rytmu serca (arytmie), które w pewnym momencie mogą ujawnić się. O ile ujawnią się tylko jako spadek kondycji możemy mówić o względnym „szczęściu”, gorzej, jeśli ujawnią się jako omdlenia, zwłaszcza podczas treningu lub zawodów. Zaburzenia rytmu serca możemy ogólnie podzielić na bradyarytmie, czyli zwolnienia rytmu oraz tachyarytmie, czyli przyspieszenia rytmu.
Z bradyarytmii najczęściej spotykane u koni są bloki serca: blok przedsionkowo-komorowy I stopnia i II stopnia. Bloki serca są zaburzeniem w przekazywaniu sygnału do skurczu pomiędzy przedsionkami a komorami serca. Bloki I i II stopnia można uznać za niegroźne, o ile występują tylko podczas spoczynku konia. Jeśli jednak utrzymują się również podczas wysiłku, może to doprowadzić do niedostatecznego zaopatrzenia mózgu w krew. A w konsekwencji do utraty przytomności. Blok III stopnia jest już bardzo poważnym problemem. Daje objawy apatii, szybkiego męczenia się i często zauważalnej nawet przez właściciela spowolnionej akcji serca.
Innym powszechnie występującym zaburzeniem rytmu serca u koni jest migotanie przedsionków. Jest to zaburzenie z grupy tachyarytmii, polegające na zbyt szybkiej akcji skurczowej przedsionków. Takie nadmierne skurcze są niepełne i nie przepompowują odpowiedniej ilości krwi do komór serca i w konsekwencji bardziej męczą serce. Również w tym przypadku „można z tym żyć”, ale taka nieprawidłowa praca przedsionków może przenieść się dalej na komory. Dochodzi wtedy do migotania komór, które jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia konia. Serce kurczy się wtedy nadmiernie szybko. Jednak z jednej strony skurcze te są zbyt słabe, by dostarczyć krew do całego ciała, z drugiej strony zbyt wyczerpują serce i w pewnym momencie przestanie ono pracować. Migotanie przedsionków może występować tylko okresowo lub może być utrwalonym rytmem u danego konia i występować cały czas.
Powyżej opisane zostały w skrócie najczęstsze arytmie u koni. Oczywiście istnieje dużo więcej nieprawidłowości, wynikających nie tylko z chorób samego serca, ale również wywodzących się z chorób innych narządów bądź chorób ogólnoustrojowych.
Kiedy należy wykonać badanie EKG?
Wskazań jest wiele. Właściwie każdy koń użytkowany wierzchowo bądź zaprzęgowo powinien mieć okresowo wykonywane badanie EKG. Zaburzenia rytmu serca są powszechne u koni. Ich konsekwencje mogą być poważne, nie tylko dla konia, ale także dla ludzi znajdujących się w jego otoczeniu. Przede wszystkim groźne są omdlenia, gdyż mogą się zdarzać u pozornie zdrowych i pełnych siły koni.
Oczywiście wszystkie konie sportowe powinny mieć regularne badania kardiologiczne. Takie podejście pozwala nie tylko wykrywać choroby serca na wczesnym etapie (pamiętajmy, że konie sportowe, narażone na duży stres i wysiłek, znajdują się w grupie największego ryzyka!), ale również ułatwia kontrolowanie kondycji konia.
Dobrą praktyką jest wykonywanie badania kupno-sprzedaż koni przez lekarza weterynarii. W ostatnich latach badania takie są coraz bardziej popularne, co prawda nie są aż tak powszechne jak np. w Niemczech, Holandii czy Anglii, ale najważniejsze, że „idziemy w dobrym kierunku”. Tzw. TUV kojarzy się przede wszystkim z badaniem ortopedycznym konia i wykonywaniem wielu zdjęć RTG kończyn. Pamiętajmy jednak, że owszem, zdrowy koń to przede wszystkim zdrowe nogi, ale nie tylko z nóg koń jest zbudowany. Zawsze warto pamiętać o wykonaniu podstawowego badania kardiologicznego, okulistycznego i w przypadku koni przeznaczonych do rozrodu również badania pod tym kątem.
Zakładanie elektrod do monitorowania źrebięcia podczas operacji
W razie operacji…
Rozwój medycyny weterynaryjnej w ostatnich latach sprawił, że wykonanie operacji u konia nie jest już niczym nadzwyczajnym. Mamy w Polsce kilka bardzo dobrze funkcjonujących klinik wyspecjalizowanych w leczeniu operacyjnym koni. Dzięki nowym generacjom leków i coraz lepszemu sprzętowi służącemu do monitorowania funkcji życiowych pacjenta podczas zabiegu obecnie stosowane schematy znieczulenia są o wiele bezpieczniejsze. Ryzyko istnieje jednak zawsze. Aby je zminimalizować przed zakwalifikowaniem konia do operacji powinno się wykonać ogólne badanie kliniczne oraz badanie kardiologiczne, koniecznie z EKG. Nawet leki stosowane w premedykacji koni w celu uspokojenia (tzw. „głupi Jasiu”) wpływają na pracę serca, np. mogą wywoływać lub nasilać bloki serca. Leki stosowane do znieczulenia ogólnego również mają wpływ na układ krążenia, zatem przed każdym zabiegiem konieczne jest określenie ryzyka znieczulenia właśnie na podstawie EKG. Ułatwia to przygotowanie lekarzom oraz pozwala dobrać odpowiednie leki do znieczulenia, jak najbezpieczniejsze dla danego konia. Każdego pacjenta można znieczulić, czy zdrowego, czy też chorego, trzeba tylko odpowiednio się przygotować i zastosować właściwe leki. Monitorowanie pracy serca przez cały czas operacji jest już standardem i takim samym standardem powinny stać się badania przedoperacyjne kardiologiczne.
Kiedy jeszcze warto wykonać badanie EKG u konia?
Zdarzają się również sytuacje, kiedy to lekarz weterynarii podczas wizyty z zupełnie innego powodu, np. szczepienia, stwierdzi niemiarową pracę serca. Czasami również właściciele wyczują nierówne uderzenia serca lub nierówne tętno u konia. Wszelkie arytmie powinny być sprawdzone w badaniu EKG – ich rodzaj, pochodzenie i częstotliwość. Dopiero na podstawie EKG można określić czy arytmia jest groźna czy też nie. A jeśli jest, to w jakim stopniu i jakie powinno być dalsze postępowanie z danym koniem.
Inne wskazania do badania EKG to m.in.: gorączka nieznanego pochodzenia (możliwą przyczyną jest wtedy zapalenie serca lub zmiany w sercu na skutek chorób odkleszczowych np. boreliozy), choroby nerek (powodują nadciśnienie, a w związku z tym większe obciążenie dla serca), choroby tarczycy i zespół Cushinga (są to choroby endokrynologiczne i dotyczą wydzielania hormonów, które wpływają na funkcjonowanie całego organizmu, również serca).
Badanie EKG jest bardzo przydatnym składnikiem badania kardiologicznego. Ma szczególne znaczenie w leczeniu koni z racji na dość powszechne występowanie zaburzeń rytmu serca u tych zwierząt. Często arytmie są wrodzone lub rozwijają się z wiekiem z nieznanych przyczyn, czasami są skutkiem przechorowania choćby grypy. Warto pamiętać, że EKG jest badaniem prostym do wykonania, bezbolesnym i niestresującym dla zwierzęcia. Wiele można wyczytać ze zmian w zapisie EKG. Jednak równie wiele daje prawidłowy wynik badania! Mamy zdrowego konia i możemy spokojnie pracować z nim nad osiąganiem coraz lepszych wyników.
W tych przypadkach potrzebne będzie przeprowadzenie badania EKG:
– badanie kupno-sprzedaż konia
– badanie przedoperacyjne
– gorączka, spadek kondycji konia
– omdlenia
Każdy koń będący regularnie użytkowany powinien być okresowo poddany badaniom kardiologicznym!
Tekst. Lek. wet. Elżbieta Andrzejewska
