fot. Dominika FrejLubisz oglądać świat z końskiego grzbietu? Urazy końskiego kręgosłupa mogą to uniemożliwić. Dowiedz się, jak się o niego troszczyć. Unikaj urazów i pomagaj w potrzebie!
Anatomicznie kręgosłup jest kostnym „rusztowaniem” organizmu. Na co dzień mówiąc o problemach z kręgosłupem mamy na myśli nie tylko same kręgi i ich połączenia, ale również rdzeń kręgowy, nerwy wychodzące z niego oraz mięśnie szyi i grzbietu. Skomplikowana budowa kręgosłupa i znaczna jego ruchomość predysponują do ostrych urazów lub drobnych uszkodzeń, które kumulują się z czasem. Z drugiej strony silne mięśnie szyi, grzbietu i zadu, razem z elastycznymi więzadłami, amortyzują większość urazów, zwłaszcza tych lżejszych. Ostateczne skutki zależą od sił działających na poszczególne struktury, dlatego też objawy chorób kręgosłupa mogą pochodzić z różnych układów ciała i mieć różne nasilenie.
Uszkodzenia kręgosłupa i struktur z nim związanych powstają zazwyczaj jako następstwo jednorazowego urazu o dużej sile lub wielokrotnie powtarzanych urazów tego samego miejsca o mniejszej sile.
Ostre urazy końskiego kręgosłupa
Najczęstszą przyczyną ostrych urazów są różnego rodzaju wypadki. Jeżeli uraz wystąpił nagle i ciało nie zdążyło zareagować przez przyjęcie obronnej pozycji, jak np. przy kopnięciu lub upadku na plecy, zwykle dochodzi do uszkodzeń kości. Dochodzi do pęknięć, złamań, a nawet zmiażdżenia kręgów. Są to sytuacje bardzo źle rokujące, gdyż ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego i nerwów rdzeniowych przez odłamy kostne lub przemieszczone kręgi jest bardzo duże. Jeśli ciało zdąży przyjąć pozycję zmniejszającą działanie sił urażających, wtedy większość obrażeń przejmują mięśnie, więzadła i pozostałe struktury elastyczne amortyzujące uderzenie. Mięśnie i więzadła mogą zostać naderwane bądź zerwane zupełnie, stłuczone, zmiażdżone, stawy mogą być skręcone, nadwichnięte lub zwichnięte całkowicie, ale kości pozostają zwykle nienaruszone. Urazy stawów czy mięśni często bolą o wiele bardziej niż złamania kości, jednak w przypadku kręgosłupa najważniejsza jest ochrona rdzenia kręgowego, dlatego w miarę możliwości w momencie urazu organizm stara się go zamortyzować.
Wielokrotne uszkodzenia
Powtarzalne urazy końskiego kręgosłupa o małej lub średniej sile działające na jedno miejsce z czasem się kumulują. Prowadzą do przewlekłych chorób kręgosłupa. Jeśli urazy się powtarzają, organizm reaguje na nie wzmocnieniem tkanek tak, aby mogły stawiać lepszy opór. Niestety takie wzmocnienie tkanek odbywa się przez ich włóknienie i kostnienie, przez co tracą na elastyczności i ruchomości i są źródłem bólu. Są to procesy zwyrodnieniowe, które nasilają się z wiekiem. Najczęściej skutkiem tego typu uszkodzeń jest choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa, np. w odcinku lędźwiowym i szyjnym, przez co tracą one znacznie na ruchomości, a także zwapnienia torebek stawowych i więzadeł oraz zwłóknienia mięśni. Przyczyn powstania zmian zwyrodnieniowych jest wiele, mogą to być przebyte choroby, wady postawy, wady chodów, nieprawidłowe użytkowanie konia, niedopasowany rząd albo nadmierny wysiłek bez uprzedniego rozgrzania i rozciągnięcia mięśni.
Diagnostyka
Podejrzewając problemy lub uraz końskiego kręgosłupa, należy nastawić się długą wizytę lekarza weterynarii, często związaną z koniecznością wykonania badań dodatkowych. Nie należy się także dziwić, jeśli podczas diagnozowania pozornie lekkiej kulawizny dowiemy się, że źródłem nieprawidłowości w chodzie mogą być problemy z kręgosłupem. Podstawą badania jest jak zawsze szczegółowa rozmowa z właścicielem i ogólne badanie kliniczne (skóry, powięzi, mięśni, struktur kostnych). Zwykle niepokojącym objawem jest kulawizna, zatem konieczne jest przeprowadzenie badania ortopedycznego wszystkich kończyn, nawet jeśli problem wydaje się dotyczyć tylko jednej kończyny. Kluczowe znaczenie ma wynik badania neurologicznego – czy doszło do uszkodzenia układu nerwowego, a zwłaszcza rdzenia kręgowego i początkowych odcinków nerwów rdzeniowych! Niektóre objawy neurologiczne są łatwe do zauważenia: chwiejność zadu, powłóczenie kończynami, potykanie się, nieprawidłowe oddawania kału i moczu, wypadnięcie prącia. Inne mogą być bardziej subtelne, jak np. drżenia mięśni, przeczulica skóry, opóźnione reakcje korekcyjne kończyn, nieco wiotki ogon. Poza dokładnym zbadaniem konia zawsze należy dokładnie obejrzeć koński rząd i zobaczyć poruszanie się konia pod jeźdźcem! Często zgłaszanym problemem jest właśnie niechęć konia do jazdy, siodłania czy kiełznania, rzucanie głową albo zrzucanie jeźdźca.
Po wykonaniu tych badań powinna zostać zlokalizowana okolica, z której wywodzi się problem. Na tym etapie wykonywane są badania dodatkowe, najczęściej badanie radiologiczne, ultrasonograficzne i termograficzne. Są to badania dość dobrze dostępne w Polsce. Jeśli jednak te badania nie dadzą jednoznacznej odpowiedzi, koń kierowany jest na badania bardziej szczegółowe i wymagające wysoce specjalistycznego sprzętu – tomografię komputerową, scyntygrafię, rezonans magnetyczny czy mielografię. W Polsce te badania nie są jeszcze dostępne; najbliżej i najlepiej rozwinięte są kliniki w Niemczech.
Leczenie urazów kręgosłupa
W przypadku ostrych urazów, pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu konia tak, aby nie dochodziło do dalszych uszkodzeń ciała. Często dopiero po farmakologicznym uspokojeniu zwierzęcia można przejść do dokładnego badania. Dalsze leczenie najczęściej również polega na ograniczeniu ruchu konia, nie tylko w sensie chodzenia, ale często konieczne jest ograniczenie schylania głowy przez karmienie i pojenie na podwyższeniu. Zarówno przy chorobach ostrych, jak i przewlekłych podstawą leczenia farmakologicznego są leki z grupy niesterydowych i sterydowych przeciwzapalnych, podawane przez długi okres czasu, nie tylko ogólnie, ale również w miejscowych iniekcjach, jak najbliżej źródła bólu. W przypadku chorób kręgosłupa niezmiernie istotna jest rehabilitacja! Dopóki występuje bolesność okolicy kręgosłupa prowadzi się zabiegi fizjoterapeutyczne, które zmniejszają ból i przyspieszają gojenie tkanek. Gdy tylko ból ustępuje, należy wprowadzać rehabilitację ruchową w celu przywrócenia ruchomości kręgosłupa i uelastycznienia mięśni i więzadeł. Długoterminowym celem rehabilitacji jest zwiększenie siły mięśni szyi i grzbietu, gdyż tylko silne mięśnie mogą przejąć część funkcji chorego kręgosłupa. Niestety niektóre urazy końskiego kręgosłupa kończą się eutanazją konia. Jest to konieczne postępowanie przy przerwaniu lub zmiażdżeniu rdzenia kręgowego.
Tekst: lek. wet. Elżbieta Zawadzka
