fot. PixabayKoniki polskie mogą odgrywać znaczącą rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej roślin na chronionych obszarach łąk i pastwisk.
Jaki jest wpływ koników polskich na cenne przyrodniczo obszary łąk i pastwisk?
Polska rasa koni, uważana za ostatniego udomowionego potomka tarpana może pomagać zwiększać liczbę gatunków roślin na terenach zielonych. Duże zwierzęta roślinożerne przyczyniły się do stworzenia otwartego i półotwartego krajobrazu łąk i pastwisk na terenie Europy, a później dostosowały się też do ich zarządzania. Jednak wypas koników nie zapewnia pełnej ochrony przed niepożądanymi gatunkami roślin, mimo skutecznego przyczynienia się do redukcji np. trzciny pospolitej (Phragmites australis).
Dr Anna Chodkiewicz z Katedry Agronomii warszawskiej SGGW opublikowała przegląd, którego celem było przedstawienia aktualnej wiedzy na temat przydatności i skuteczności wypasu koników polskich na terenach chronionych. W artykule ocenia ich zachowania i preferencje wypasowe, omawia także korzyści i zagrożenia związane z hodowlą w rezerwatach. Badaczka zauważyła, że pomimo rosnącej popularności koników, nie niewiele wiadomo na temat ich preferencji żywieniowych, ani wpływu na strukturę i skład florystyczny terenów wypasowych. Nieznany jest też ich długoterminowy wpływ na siedliska.
Koniki nadal odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu pastwiskami. W rzeczywistości bez koszenia i wypasu wiele siedlisk nawet by nie istniało. Zakończenie tych procesów powoduje proces sukcesji pastwisk na rzecz lasów, a to z kolei utratę różnorodności gatunkowej roślin i zwierząt.
Naukowiec zaznacza, że ze względu na swoje cechy są one dobrze dostosowane do życia całorocznego na pastwiskach prawie bez pomocy ludzi. A chociaż to bydło odgrywa kluczową rolę w ochronie użytków zielonych w Europie ze względu na łatwość utrzymania, konie są coraz częściej wykorzystywane na terenach podmokłych, gdzie skutecznie pomagają kontrolować roślinność o niskiej wartości. Dieta koników składa się z wielu gatunków roślin, nawet do ok. 90, ale tylko kilka z nich jest przez nie spożywanych każdego dnia.
Ciężko natomiast według dr Anny Chodkiewicz określić wpływ na ekspansję pastwisk. Skubanie pędów i sitowia, deptanie, obgryzanie kory łamanie niektórych drzewek przyczynia się z kolei do zmniejszania ekspansji drzew. Konie w zakresie kontrolowania roślinności mogą okazać się bardziej skuteczne od bydła.
„Chociaż wypas bydła na terenach podmokłych o dużej gęstości wydaje się być bardziej skuteczny w opóźnianiu procesu sukcesji. To konie, ze względu na swoje preferencje żywieniowe, mogą okazać się bardziej skuteczne pod względem kontrolowania roślinności”.
Są jednak też negatywne skutki wypasania koników polskich. Ich gromadzenie się w pobliżu źródeł wody skutkuje wyższym stężeniem odchodów, a selektywność wypasu może powodować nierównomierność pastwisk, górne warstwy gleby są narażone na zniszczenie szczególnie tam, gdzie przebiegają ich stałe ścieżki np. do źródeł wody.
Wpływ zwierząt był zależny od właściwości gleby i był większy na terenach podmokłych niż suchych. Naukowiec zaznacza, że o ile wyniki wydają się niespójne, wciąż koniki okazują się skutecznym narzędziem w ograniczeniu dominacji gatunków roślin. Należy zwrócić uwagę, ze koniki maja wpływ na lokalne łąki i pastwiska. Intensywność wypasu powinna być dostosowana co roku do wzrostu roślinności.
Dr Anna Chodkiewicz, Advantages and disadvantages of Polish primitive horse grazing on valuable nature areas – A review, https://doi.org/10.1016/j.gecco.2019.e00879
